Γενικά

Τα δύο χωριά της επαρχίας Πάφου Άγιος Φώτιος και Στατός, τα οποία απείχαν δύο μόλις χιλιόμετρα το ένα από το άλλο, κατά την περίοδο του 1966-1969, λόγω των ραγδαίων βροχοπτώσεων, γνώρισαν καταστροφικές κατολισθήσεις. Η κυβέρνηση κάλεσε ειδικούς γεωλόγους, για να μελετήσουν την κατάσταση και τότε κρίθηκε αναγκαίο η μετακίνηση των δύο χωριών σε άλλο σημείο.

Τότε οι πλείστοι κάτοικοι των δύο κοινοτήτων, αποφάσισαν την ένωση των δύο χωριών, πράγμα το οποίο έγινε. Η μετακίνηση και ένωση των δύο κοινοτήτων έγινε με την συγκατάθεση της τοπικής αυτοδιοίκησης και των δύο κοινοτήτων, καθώς επίσης και του προέδρου της κυπριακής δημοκρατίας Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Γ΄ .

Τέλος του 1973 οι πρώτοι κάτοικοι του νέου χωριού άρχισαν να μετακομίζουν. Μετά την Τουρκική εισβολή του 1974, αρκετοί πρόσφυγες από τις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου, εγκαταστάθηκαν στον νέο οικισμό.

Το ενοποιημένο πια χωριό πήρε την ονομασία Στατός-Άγιος Φώτιος και βρίσκεται σε μια ακριτική περιοχή της επαρχίας Πάφου, πολύ κοντά στην Αγία Μονή και την Ιερά Μονή Χρυσορογιατίσσης. Έχει υψόμετρο 950 μέτρων και οι κάτοικοί του ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Το χωριό παράγει μήλα, σταφύλια, αχλάδια, ροδάκινα, κεράσια, κρασιά, ζιβανία, σιουσιούκο, σταφίδες, τσαμαρέλλα, λουκάνικα, χαλούμια, τραχανά, καρύδια και αμύγδαλα.

Στα παλιά εγκατελειμένα χωριά διατηρούνται αρκετά ερειπωμένα σπίτια, τα οποία χρησιμοποιούνται εποχιακά, κυρίως από βοσκούς που βόσκουν τα κοπάδια τους στη περιοχή.

Ο Στατός – Άγιος Φώτιος το 1982 αριθμούσε 482 κατοίκους, ενώ στην απογραφή που έγινε το 2001, οι κάτοικοί του ήταν 239.

Το χωριό συνδέεται οδικά με το χωριό Παναγιά στα Βορειοδυτικά (6. χλμ) και με το χωριό Κοιλίνια στα ανατολικά (1 χλμ).

Στο χωριό υπάρχουν και λειτουργούν σήμερα τα πιο κάτω:

Περιφερειακό δημοτικό σχολείο, η εκκλησία του Σωτήρος Χριστού, μια από τις πιο μεγαλοπρεπείς εκκλησίες της Πάφου. Τα κοινοτικά κτίρια τα οποία στεγάζουν την ΣΕΔΙΓΕΠ, το κοινοτικό ιατρείο, τα γραφεία του κοινοτικού συμβουλίου, καθώς επίσης και το κοινοτικό κέντρο «καφεστειατόριο». Υπάρχει επίσης το αρδευτικό έργο Στατού-Αγίου Φώτιου-Κοιλίνιας, με μια μεγάλη υδατοδεξαμενή χωρητικότητας 140.000 κ.μ. νερού, για τις ανάγκες των κοινοτήτων. Τέσσερα τοπικά οινοποιεία, το ΑΒΑΚΑΣ , ΚΟΛΙΟΣ, ΜΑΚΚΑΣ και  ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ, τα οποία παράγουν αξιόλογα κρασιά.

Κύριο χαρακτηριστικό της κοινότητας, είναι το πράσινο περιβάλλον, αφού όλοι οι δρόμοι μέσα στη κοινότητα είναι φυτεμένοι με καρυδιές, πρωτοβουλία του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου, ο οποίος κατάγεται από το χωριό. Επίσης ο Στέλιος Κυριακίδης κατάγεται από τον Στατό – Άγιο Φώτιο.