Το μνημείο ηρώων στο χωριό Στατός/ Άγιος Φώτιος με τις χάλκινες προτομές του Κωστάκη Σαββίδη και Φίλιππου Ι. Κρητιώτη, ορθώνεται στο προαύλιο της εκκλησίας του Σωτήρα.
Οι δύο νέοι κατάγονταν από το μικρό χωριό της Πάφου, Στατός. Το 1974, εκτελούσαν τη θητεία τους στην Εθνική Φρουρά. Και οι δύο νέοι σκοτώθηκαν το τραγικό καλοκαίρι του ’74. Μια μέρα μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος, στις 16 Ιουλίου, ο μεν Φίλιππος Κρητιώτης εκτελέστηκε από Εοκαβιτατζήδες-δηλαδή από μέλη της πραξικοπηματικής οργάνωσης Ε.Ο.Κ.Α Β΄- ο δε Κωστάκης Σαββίδης, σκοτώθηκε από τούρκους στρατιώτες λίγο μετά την έκρηξη της δεύτερης εισβολής.
Σαφέστερα, ο Κωστάκης Σαββίδης έπεσε μαχόμενος κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής του 1974. Μετά την απόβαση των τουρκικών στρατευμάτων στο νησί, ο Σαββίδης, ως δόκιμος αξιωματικός, κλήθηκε να υπερασπιστεί τα πάτρια εδάφη. Στις 16 Αυγούστου του 1974, ο Σαββίδης μαζί με τους συστρατιώτες του, προσπάθησαν να ανακόψουν την πορεία των εισβολέων στα σύνορα της Αγλατζιάς. Σ’ αυτή τη μάχη, ο Σαββίδης άφησε την τελευταία του πνοή.
Όταν ξέσπασε το πραξικόπημα, ο Φίλιππος Κρητιώτης βρισκόταν με άδεια στο χωριό του, στο Στατό. Ο Κρητιώτης, μόλις ανακοινώθηκε το πραξικόπημα, κατευθύνθηκε στην Λευκωσία για να συμμετέχει στην αντίσταση. Σύμφωνα με μαρτυρίες, κατέληξε στο Δημοτικό Κήπο της Λεμεσού για να συμμετάσχει στις μάχες που γίνονταν εκεί. Στη συνέχεια, ο Κρητιώτης συνελήφθηκε από Εοκαβιτατζήδες. Στις 16 Ιουλίου του 1974, όπως έχουν καταδείξει οι αστυνομικές έρευνες, ο Φίλιππος Κρητιώτης εκτελέστηκε.
Κάθε χρόνο το μνημόσυνο τόσο του Φίλιππου Κρητιώτη όσο και του Κωστάκη Σαββίδη, θυμίζει στους συγχωριανούς τις μαύρες μέρες του 1974. Αναμφισβήτητα, οι προτομές των δύο νέων στο προαύλιο της κύριας εκκλησίας, αποτελούν μάρτυρα των τραγικών γεγονότων της ιστορίας του 1974.
Πηγές:
Κοινοτάρχης Στατού- Άγιος Φώτιος, κος Χριστοφής Μιχαήλ
Κύπρος 1972-1974, Με αίμα στέριωσε η δημοκρατία, επιμ. Χρύσανθος Χρυσάνθου, Λευκωσία 2004.
